در آیینه غرب و عبور از مَنِ نامتناهی؛ بررسی چگونگی رویارویی نخستین قانون‌گذاران ایرانی با غیرِ غربی در مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی مشروطیت

در مطالعه مناسبت تاریخی هویت ایرانی با غیرِ غربی، انقلاب مشروطیت به‌عنوان اولین مواجهه جدی با این غیر اهمیت می‌یابد. برای بررسی اولین مواجهه‌ی قانون نویسان ایرانی با مدرنیته‌ی غربی از نظریه آینه‌ی لَکان بهره‌گیری و سپس متن مذاکرات اولین مجلس شورای ملی بازخوانی شد. پرسش اساسی مقاله این بود که «مواجهه اولین قانون‌گذاران ایرانی در مناسبت با غیرِ سلطنت مطلقه و غیرِ غربی چگونه در متنِ مذاکرات مجلس اول مشروطیت بازتاب یافته است.» نوشتار بر این فرضیه استوار شد که اولین قانون‌گذاران ایرانی موفق به ترمیز با غیر غربی به‌عنوان ِ غیرِ تاریخی ایرانیان شده‌اند. قانونِ اساسی حاصل از این دوره سرانجام توانست تلفیق مهم و بارزی میانِ شرع و عرف ایجاد کند و قانونِ غربی را در بطن اصول شرعی جای دهد. قانون‌گذاران ایرانی توانستند با آزمون‌وخطا هویت خود را بر حکومت متناهی قانون در مقابلِ حکومت نامتناهی پادشاهی بازتعریف کنند. مجلس اول شورای ملی عمدتاً میل به درون و بازسازی سنت داشت و نشانی از غرب‌زدگی در طرح مباحث اولیه‌ی آن به چشم نمی‌آید. آنان به نسبت آنچه امروز اندیشیده می‌شود احساس تهیدستی کمتری نسبت به غرب داشتند، نفی گذشته‌ی سنتی و اسلامی نیز کمتر موردتوجه آنان بود و منِ مطلوب در شکل بازگشت به یک گذشته‌ی باشکوه موهوم نیز کمتر مطرح می‌شد. این پژوهش به روش روان‌کاوی تاریخی سامان‌یافته است.